Tytuł tego tekstu może przywodzić na myśl różne skojarzenia: od opowieści o dzieciach (i wnukach!) członków zespołu, poprzez zastanawianie się nad działaniami artystycznymi TNT, w których na scenie pojawiało się dziecko albo było ono tematem przedstawienia, aż po warsztatową pracę z ludźmi młodymi, co w historii naszego Teatru jest obecne od zarania i ma dla tej historii istotne znaczenie.
I właśnie o tym w Dniu dziecka chcemy opowiedzieć.
Organizowane zwyczajowo Dni Dziecka, dzisiaj są w ofercie oficjalnej skażone wyraźnym przesłaniem antykulturowym, wręcz neopogańskim. TNT w kontrze do tej polityki działał „od zawsze”. Twórca TNT, Tomasz A. Żak nosił w sobie unikalny projekt edukacyjny „Edukacja przez Kreację”. Chciał aby z sztuka teatru umożliwiała dzieciom i młodzieży wyrażania się poprzez ukierunkowane emocje odwołujące się do narodowej tożsamości, do tradycyjnej estetyki i etyki – i w ten sposób można było kształtować wrażliwość młodego Polaka i pomagać mu zrozumieć świat i samego siebie. Fundamentem jest tutaj wiara katolicka, której polska kwintesencja to triada – BÓG HONOR OJCZYZNA.
Początki tych działań sięgają lat 80-tych ub. wieku, kiedy to w tarnowskim Pałacu Młodzieży instruktor teatralny T. A. Żak skupił wokół siebie młodych ludzi, co przyczyniło się do powstania Teatru Nie Teraz. Następnie mieliśmy różne odsłony działalności teatralnej, do której zawsze byli zapraszani młodzi ludzi. Ukonkretniło się to w pierwszej dekadzie XXI wieku poprzez cykl ogólnopolskich warsztatów teatralnych „Teatr dla Tradycji”.
Później było jeszcze m.in. ważne warsztaty z młodzieżą Zespołu Szkół Ogólnokształcących i Technicznych im. Jana Szczepanika w Tarnowie, których finałem był pokaz widowiska pt. „Samolot”, które metaforycznie odwoływało się do tragicznej katastrofy pod Smoleńskiem w roku 2010, ale też do postaci Jana Wnęka z Odporyszowa, XIX-wiecznego artysty rzeźbiarza, „polskiego Ikara”, który na skonstruowanych przez siebie skrzydłach odbywał loty z kościelnej wieży. Podczas jednego z nich tragicznie zginął.
Kolejnym ważnym dla realizacji idei rozwoju młodego człowieka przez teatr był cykl warsztatowy pt. „Wiatr Wolności” prowadzony z kilkunastoosobową grupą młodzieży z powiatu tarnowskiego. Warsztaty były inspirowane dramatem wybitnego twórcy Kazimierza Brauna pt. „Tarnowski wiatr niepodległości”. Ich finałem było kilka prezentacji przygotowanego spektaklu w kilku miejscowościach, z których wywodzili się uczestnicy warsztatów. To było klasyczne ukorzenienie się twórców w ich rodzimej przestrzeni kulturowej.
Począwszy od roku 2014 ta formuła pedagogiczna przybrała oficjalne kształty. TNT znalazł dla siebie stałe miejsce (wraz ze sceną!) w Gimnazjum nr 4 w Tarnowie, a jego szef został jednocześnie nauczycielem w tej szkole (prowadził z pomocą swych aktorów pozalekcyjne zajęcia teatralne). Stało się to przede wszystkim dzięki pani Barbarze Kuklewicz, dyrektorowi tej placówki oświatowej – osobie, która wiedziała na czym polega uczenie oraz wychowywanie, a jednocześnie rozumiała sztukę.
Przez trzy lata udało się zrobić więcej niż dużo i stworzyć coś absolutnie wyjątkowa. Powstała jedyna taka szkoła w Polsce, której częścią był profesjonalny teatr. Jeden ze szkolnych korytarzy był jednocześnie teatralnym foyer ze zdjęciami aktorów i zamykającą ten korytarz sceną. W działalności koła teatralnego, przez czas istnienia tego projektu, wzięło bezpośredni udział kilkudziesięciu uczniów, a inni nader często stykali się z prezentacjami swych koleżanek i kolegów, a także ze spektaklami TNT czy specjalnymi spotkaniami edukacyjnymi (np. ze wybitnym twórcą teatralnym Kazimierzem Braunem czy ze znanym pisarzem, Wacławem Holewińskim).
Zajęcia teatralne, zgodnie z planem pracy ułożonym przez zawodowego reżysera i pedagoga Tomasza A. Żaka, uczyły podstaw obecności na scenie wraz z warsztatem aktorskim, a jednocześnie rozszerzały wiedzę nie tylko dotycząca teatru, ale również historii, literatury czy religii. Uczniowie, za zgodą szkoły, brali również udział w wielu przedsięwzięciach Teatru Nie Teraz, jako wolontariusze.
Spośród dziesiątek inicjatyw TNT w ramach tego „szkolnego” projektu wymieńmy te najważniejsze:
– przedstawienie pt. „Nauka chodzenia” (2014), oparte na tekstach Andrzeja Bursy;
– w tarnowskiej Alei Dębów Katyńskich zaprezentowano oryginalne widowisko plenerowe pt. „List do ciebie” (2015), dedykowane pamięci ofiar Katynia, wg. scenariusza i w reżyserii T.A. Żaka. W widowisku wzięli udział wszyscy uczestnicy koła teatralnego inni uczniowie oraz kilku nauczycieli i pracowników szkoły. Widzami tego artystyczno-edukacyjnego przedsięwzięcia było nie mniej jak 300 uczniów z różnych szkół;
– w czerwca 2015 r. kilkoro szkolnych adeptów teatru wzięło udział w spektaklu ulicznym Teatr Nie Teraz „Parada klaunów”, które było prologiem do tarnowskiego festiwalu „Wyda@rzenia’;
– pierwszy rok pracy koła teatralnego zakończył pokaz radosnego i dowcipnego programu pt. „Na Wyspach Bergamotach” (opartego na wierszach Jana Brzechwy), który zaprezentowano na zakończeniu roku szkolnego oraz jeszcze parokrotnie w kolejnym roku szkolnym;
– wyjątkowym przedsięwzięciem było widowisko jasełkowe pt. „Hej kolęda, kolęda” (2015). Na scenie, oprócz młodych aktorów pojawili się przedstawiciele Klubu Seniora działającego przy Gimnazjum nr 4. To połączenie „młodości” z „wiekiem dojrzałem” było bardzo udane pod każdym względem, a szczególnie tym wychowawczym. Widowisko było kilkakrotnie prezentowane, m.in. w jednym z tarnowskich DPS-ów;
– spektakl „Na ciebie już czas” (2016) był oparty na poezji Tadeusza Gajcego i dedykowany pamięci Powstańców Warszawskich. Pomysłodawcą była jedna z uczennic Gimnazjum, uczestniczka koła teatralnego. Widowisko to było kilkakrotnie prezentowane, nie tylko w szkole;
– we wrześniu roku 2016 6-osobowa grupa młodych aktorów wzięła udział w Festiwalu NNW – Niepokorni-Niezłomni-Wyklęci w Gdyni. Pokazano przedstawienie „Na ciebie już czas”, które w konkursie teatralnym towarzyszącym Festiwalowi zdobyło Nagrodę Główną. Jednocześnie uczniowie tego zespołu wzięli udział w dwudniowych warsztatach teatralnych prowadzonych m.in. przez TNT (T.A. Żak wraz z aktorką Agnieszka Rodzik) dla wszystkich uczestników Festiwalu. Warto dodać, zę TNT osobno zaprezentował wówczas na Festiwalu swój spektakl „Wyklęci”. Efektem finalnym wspomnianych warsztatów było wielkie plenerowe widowisko muzyczno-multimedialne prezentowane dla około tysiąca widzów;
– inscenizacja poetyckiej baśni Jana Brzechwy „Baśń o stalowym jeżu” (2017). W tym przedstawieniu, łączącym teatr żywego planu z teatrem animacji i lalki, uczestniczyli prawie wszyscy uczestnicy koła;
– swoistym zwieńczeniem naszej obecności w 4 Gimnazjum był „Tryptyk Kresowy – Nie odchodź mnie” z podtytułami trzech części – 1.Arkadia, 2.Syberia i 3. Powrót do nie swojego domu. Wszystko oparte na pięknych wierszach Stanisławy Wiatr Partyka. Ten już był w pełni profesjonalny spektakl, którego reżyserem a także autorem scenariusza i scenografii był oczywiście opiekun szkolnego koła teatralnego, Tomasz A. Żak. Przedstawienie pokazywano wielokrotnie, również poza Tarnowem (np. na festiwalu teatrów szkolnych w Bochni zdobyło ono pierwsze miejsce). Warto tutaj wymienić wszystkich młodych aktorów tego spektaklu (skład się zmieniał): Aleksandra Dziąćko, Julia Jachym, Dominika Kawa, Martyna Kwaśna, Aleksandra Pisz (która z czasem stała się zawodową aktorką w składzie TNT i pracuje w nim z powodzeniem do dzisiaj), Wiktoria Wątroba, Bartłomiej Cup, Kamil Giebał.
Do tego trzeba dodać kilka konkursów recytatorskich, w których wzięli udział uczestnicy koła teatralnego (i to z sukcesami) oraz konkurs specjalny (o wymiarze powiatowym), który został „wymyślony” przez TNT i miał swe dwie edycje w Gimnazjum nr 4 (niestety tylko dwie). Chodzi o konkurs dedykowany pamięci polskiego skautingu i harcerstwa – „Wierni Bogu i Ojczyźnie” (pierwszy w 2016).
Zmiany polityczne w kraju (w tym likwidacja gimnazjów) spowodowały zamkniecie tego znakomitego projektu „Edukacja przez kreację”. Ale TNT nie przestał działać w tym duchu, czego liczne dowody można odnaleźć w naszej obecnej pracy w ramach Ośrodka Praktyk |Artystycznych TNT w Rudzie Kameralne koło Zakliczyna oraz w naszej ścisłej współpracy z Zakliczyńskim |Centrum Kultury. Ale to już inna historia.
Niemnie – TNT i jego sztuka nie tylko odwołuje się do dziecka, ale na pewno ma w sobie dziecięcą wrażliwość. Czego i Państwu życzymy w ten świąteczny „dziecięcy” dzień.
R.Z.