List od reżysera

Jak naprawić świat

Polska sztuka od wieków stara się opowiedzieć i zrozumieć historię swej Ojczyzny. Nie jest to zadanie łatwe, bo podmiotowe dla tych artystycznych opowieści dzieje państwa i narodu są więcej niż dramatyczne. A jeżeli mowa o dramacie, to najlepiej odwołać się do sztuki teatru. Swoistym signum twórczym Teatru Nie Teraz są od dwu dekad inscenizacje, które „mówią Polską”. Takie przedstawienia jak  „Wiatr Wolności”, „Ballada o Wołyniu”, „Wyklęci”, Dzień gniewu”, „Kreon 2010”, „Nie odchodź mnie. Tryptyk Kresowy”, „Powrót Norwida”, czy  „O krasnoludkach i o sierotce Marysi”, to dzieła wyjątkowe i raczej niemożliwe do obejrzenia na innych współczesnych scenach.

Istotnym dla wszystkich tych spektakli jest wątek łączący patriotyzm z duchowością, czyli ten prawdziwy „znak firnowy” polskości jako takiej, znak naszej tożsamości. Stąd wśród hufców obrońców Ojczyzny znajdujemy licznych męczenników Kościoła katolickiego, również tych wyniesionych na ołtarze.

Przypadająca w 2022 roku 75-rocznica urodzin „kapelana Solidarności”, bł. ks. Jerzy Popiełuszko stała się inspiracją do kolejnej pracy teatralnej Teatru Nie Teraz. Drugą inspiracją jest jakże uzasadniony rosnący kult trzeciego patrona Polski, jezuity, św. ojca Andrzeja Boboli.

Sztuka teatru pozwala przekraczać czas i przestrzeń, daje możliwość spotkania, które w rzeczywistości nie mogłoby się zdarzyć. To przekraczanie udowadnia, że istnieje naturalna ciągłość wiary oraz polskości wpisanych w życie i męczeństwo bohaterów tego dramatu. Jednocześnie uświadamia nam, że ksiądz Jerzy jest heroicznym kontynuatorem cech etycznych i duchowych, które są niezbędnym lepiszczem polskości, a dla których ojciec Andrzej jest swoistym duchowym przewodnikiem. 

Opowiedzenie takiej historii za pomocą dzieła artystycznego jest z każdym rokiem trudniejsze, a to ze względu na narastającą w przestrzeni publicznej antypolskość (tzw. pedagogika wstydu) oraz antyklerykalizm, w wielu odsłonach wręcz skrajny. Jednocześnie z tych samych powodów opowiedzenie tej historii jest konieczne, bo nic tak nie definiuje konstytuujących nas uczuć, jak znaki i symbole, którymi posługuje się sztuka.

Przedstawienie „Pokonać piekło” nie jest li tylko dotykaniem biografii dwóch polskich męczenników, ale próbą pokazania sił witalnych, które ukryte są w polskości jako takiej. Sił, dzięki którym można pokonać zło – i to jednostkowe degenerujące nasz naród, ale i to powszechne, a w naszym europejskim kontekście dotycząc przede wszystkim wypierania się Chrystusa.

Nasi duchowni bohaterowie zabierają nas do Rzymu, gdzie warzą się losy świata. Czekając na spotkanie z papieżem rozmawiają o Polsce i o wierze. Każdy z nich używa argumentów tożsamych z czasem ich życia. Dzięki temu losy Ojczyzny widzimy w dziejowym spektrum – od monarchii i demokracji szlacheckiej po demokrację ludową i totalitarne zniewolenie. Obaj, w swoistym brewiarzowym rytmie – od Nieszporów po Jutrznię, przygotowują specjalne orędzie dla Ojca Świętego, które jeden z nich przedstawi na Watykanie. To polskie orędzie ma dać papieżowi odpowiedź na pytanie, jak naprawić świat

Tomasz A. Żak

Pokonać piekło

Scenariusz, scenografia i reżyseria:  TOMASZ ANTONI ŻAK
Koncept muzyka: MIROSŁAW POŚWIATOWSKI
Aktorzy:
ANDRZEJ KRÓL jako ojciec Andrzej Bobola
MACIEJ MAŁYSA jako ksiądz Jerzy Popiełuszko
Konsultacje plastyczne oraz projekt plakatu:
JERZY DUDA
Za technikę odpowiada:
RYSZARD ZAPRZAŁKA

Prezentacje premierowe:
11 września 2022 w Suchowoli;
12 września 2022 w Białymstoku;
16 września 2022 w Sanktuarium św. Andrzeja Boboli w Strachocinie

Podziękowania dla:
URSZULI GIERASIMIUK; BARBARY i WIESŁAWA JANICKICH; MAGDY i LECHA JĘCZMYKÓW; ks. JÓZEFA NIŻNIKA; HANNY i ANDRZEJA OLESIUKÓW; TOMASZA LEWANDOWSKIEGO; ALICJI ŻAK 

Realizacja spektaklu wsparta została przez Oddział IPN w Białymstoku oraz Biuro Wydarzeń Kulturalnych IPN

*

(…) Należy zauważyć, że przedsięwzięcia Teatru Nie Teraz, nawet gdy nie wiążą się bezpośrednio z dziełem któregoś z naszych wielkich  romantyków, mieszczą się w nurcie niepodległościowym  wywodzącym się z polskiego romantyzmu.

(…) Teatr Nie Teraz jest odważnym świadectwem naszej wiary i patriotyzmu. Zwłaszcza dziś potrzeba  nam teatru o takim właśnie wyniarze (…)

Temida Stankiewicz-Podhorecka, Fałszywym trendom pod prąd

WPIS. Wiara, Patriotyzm i Sztuka. Nr 7-8 (141-142), 2022

 

 

Fragmenty recenzji

(…) Spektakl „Pokonać Piekło” dziwnie znajomo koresponduję z koncepcją Ojców Kościoła. I oczywiście z  kodem kulturowo – ideowym inscenizatora  spektaklu, Tomasza A. Żaka. Barierą do wspomnianego wyżej uczestnictwa może się okazać z kolei kod ideologiczny odbiorcy. Bo wchodząc do teatru nikt nie zostawia swojej duszy w szatni. Wchodzi z tym Bożym „instrumentem”, który może być wewnętrzne nastrojony lub rozstrojony (…) To formacja duchowa człowieka określa go też jako widza. Intelekt zdekonstruowany ideologicznie pozostanie głuchy i ślepy na czytelne aluzje. Serce i wyobraźnię zasłonią mu kalki znaczeniowe, pejoratywne epitety typu: klerykalizm, ciemnogród, faszyzm itp.  Nie mówiąc już o „komunii”(…)

Tomasz A. Żak nawiązując aluzyjnie – w gęstej i mrocznej atmosferze – do „obrządku Dziadów”, widzi św. Andrzeja Bobolę  w roli „guślarza” i gospodarza , który „przywołuje”, zaprasza błogosławionego księdza Jerzego Popiełuszkę do siebie. Duch księdza Jerzego prosi o coś do picia, jakby odpowiadał na zaproszenie: „Wstępujcie w święty przybytek  /Jest jałmużna Są pacierze / I jedzenie i napitek”. Oczywiście to „Dziady” odczytane à rebours, od „tamtej strony” Kościoła Triumfującego. A św. Andrzej Bobola to cicerone błogosławionego księdza Jerzego po kręgach piekła. Patronuje jego męczeństwu stojąc przy pręgierzu (…)

Teatr Nie Teraz w spektaklu „Pokonać piekło” na przykładzie św. ojca Andrzeja Boboli i bło-gosławionego księdza Jerzego Popiełuszkę przedstawił archetypiczną sytuację egzystencjalną czło-wieka i dramatu, która jest ukazana w  scenie Chrystusa przed Piłatem (przytoczę tutaj R. Schneidera: „Prawda i jej wyznawcy muszą ponieść ofiarę, muszą przyjąć krzyż i śmierć”). Szczerze polecając spektakl, mogę stwierdzić, że taki Teatr, i taka Sztuka, i taka Muzyka mogą być szkołą „sztuk walki” z Piekłem.

Jan Maniak, Jak teatrem pokonać piekło?
http://www.tarnowskikurierkulturalny.pl/teatr/jak-teatrem-pokonac-pieklo/
05.10.2022

 

Jestem absolutnie pewny, że choć widziałem i czytałem chyba wszystko co do tej pory o księdzu Jerzym powstało, czy to w literaturze, sztuce teatralnej, czy w filmie, to „Pokonać piekło” jest doskonałym przekazem istoty ofiary błogosławionego męczennika, jak i jego przesłania.

W wielu produkcjach brałem udział jako świadek i opowiadający – niestety zwykle o tym, o co pytali mnie niezbyt dociekliwi twórcy. Cieszę się, że doczekałem dnia w którym mogłem słuchać takiego niezwykłego dialogu dwóch najważniejszych dla naszego narodu męczenników. To był genialny pomysł. Tak właśnie należało pokazać ich związki, troskę o bogobojny polski lud i Ojczyznę.

Adam Nowosad, świadek w procesie beatyfikacyjnym ks. Jerzego Popiełuszki
Październik 2022

 

(…) Spektakl „Pokonać piekło” nie jest skonstruowany w formie fabularnie ułożonej biografii obu bohaterów. Przedstawienie jedynie dotyka można powiedzieć, hasłowo elementów biograficznych. Tomasz Antoni Żak pisze, że starał się pokazać siły witalne, które ukryte są w polskości jako takiej. Siły, dzięki którym można pokonać zło – to jednostkowe, degenerujące nasz naród, ale i zło globalne, które za cel podstawowy uznało walkę z chrześcijaństwem, z Kościołem katolickim.

(…) Warto podkreślić, iż hasło czy logo Teatru Nie Teraz – „Konsekwentnie polski i konsekwentnie niepodległy”, realizuje się w każdym spektaklu Tomasza Antoniego Żaka, także i w obecnym. Reżyser pokazuje, że istnieje naturalna ciągłość wiary i polskości wpisanych w życie i męczeństwo obu duchownych.

Temida Stankiewicz-Podhorecka, Ich męczeństwo jest dla nas testamentem.
Nasz Dziennik Nr 246 (7511), 22-23 października 2022

Uwarunkowania techniczne

Ekipa realizacyjna:    

Aktorzy – 2 osoby
Obsługa techniczna – 2 lub 3 osoby
Kontakt w sprawach technicznych: Ryszard Zaprzałka – 795-206706; smagaczryszard@poczta.onet.pl

Konieczne warunki prezentacji: 
Spektakl jest realizowany w klasycznym układzie scena – widownia. Scena wymaga przestrzeni o wymiarach nie mniejszych jak: 6 m (szerokość okna sceny) x 6 m (głębokość sceny) x minimum 4,5 m (wysokość). Wykorzystywane jest również przedscenie o szer. ok. 1,5 m. W przypadku widowni umieszczonej na jednym poziomie koniecznym jest podniesienie sceny przynajmniej o 0,3 m. Konieczne jest zupełne wyciemnienie sali, sterowanie światłem lub dostęp do siły (380V). Spektaklowi towarzyszy (Z OFFU) specjalnie skomponowana muzyka. Koniecznym jest zabezpieczenie sprzętu nagłaśniającego z możliwością sterowania z laptopa. Prosimy o przygotowanie mobilnej drabiny. Używamy 5 lub 6 reflektorów (minimum 750W każdy). Garderoba dla aktorów winna być zlokalizowana nieopodal sceny i – o ile to możliwe – zaopatrzona w łazienkę z prysznicem. Prosimy też o przygotowanie środków pozwalających na dokładne wymycie powierzchni sceny. Podczas spektaklu nie będą wpuszczane osoby spóźniające się. Prosimy również o przestrzeganie zakazu fotografowania, filmowania i nagrywania spektaklu bez zgody teatru.

Czas trwania spektaklu:
Około 50 minut. 

Czas montażu spektaklu:
Nie mniej jak 2 godz., co jest finalnie zależne od warunków lokalnych (ponadto 1 godz. przed spektaklem to czas niezakłócanej rozgrzewki aktorów). Demontaż spektaklu trwa ok. 1  godz. 

Media:
Teatr dysponuje własnym serwisem fotograficznym oraz informacyjnym. Istnieje możliwość organizacji konferencji prasowej przed jak i po spektaklu, ale tylko poza czasem montażu i rozgrzewki.

Galeria zdjęć

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Ut elit tellus, luctus nec ullamcorper mattis, pulvinar dapibus leo.